معرفی کتاب

 

 

معرفی کوتاه چهارده کتاب مرتبط با

رشته مطالعات ترجمه عربی

 

مختار حسامی

۴۰۰/۷/۷

 

نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی	کاربردشناسی زبان	چرخش‌فرهنگی در مطالعات ترجمه
دوره زبان‌شناسی عمومی	مطالعات ترجمه؛ یک میان‌رشته	پیکره‌های زبانی و ترجمه
روایت‌شناسی	ترجمه متن و بافت غیر زبانی	ترجمه و قدرت
نهضت ترجمه در شرق جهان اسلام	بازاندیشی ترجمه	به عبارت دیگر
مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب	نقد ترجمه

 

۱: نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی؛ دیرک گیررتس

ترجمه: کورش صفوی

انتشارات: علمی- چاپ دوم، ۱۳۹۵- تعداد صفحات: ۶۵۵

بخش‌های کتاب: پیشگفتار مترجم، پیشگفتار مؤلف، مقدمه، نتیجه‌گیری، کتابنامه و نمایه

درباره کتاب:

کتاب «نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی» برگردان یکی از مهم‌ترین درس‌نامه‌هایی است که در حوزه تاریخ مطالعات معنی‌شناسان در محدوده معنی‌شناسی واژگانی صورت پذیرفته است. نویسنده که خود از معنی‌شناسان صاحب‌نام اروپاست، سیر تحول اندیشیدن در باب معنی واژه را از آغاز دوره پیدایش معنی‌شناسی تاکنون به شکلی جامع گزارش می‌کند و فضایی را در برابر زبان‌شناسان و متخصصان مطالعات ادبی قرار می‌دهد تا معلوم شود تفکر درباره واژه و معنی‌اش از چه مسیری گذر کرده و در چه قالبی در اختیار ما قرار گرفته است.

***

۲: دوره زبان‌شناسی عمومی؛ فردینان دو سوسور

ترجمه: کورش صفوی

انتشارات: هرمس- چاپ ششم، ۱۳۹۶- تعداد صفحات: ۳۴۳

بخش‌های کتاب: یادداشت مترجم، مقدمه چاپ نخست، مقدمه چاپ دوم و سوم، درآمد، پیوست، پنج بخش

درباره کتاب:

کتاب دوره زبان‌شناسی عمومی، بدون کوچکترین مبالغه‌ای، ارزشمندترین کتاب کلاسیک در زمینه دانش زبان‌شناسی است و آرایی را در خود نهفته دارد که زمینه پیدایش این علم را در قالب «زبان‌شناسی نوین» فراهم ساخته و مبنای پیدایش تمامی مکاتب زبان‌شناسی پس از خود شده است. این کتاب صرفا به دلیل طرح نگرشی در مطالعه زبان، شرایطی منحصر به فرد نیافته است، بلکه حتی چگونگی نگارش آن نیز از شرایطی استثنایی برخوردار است. سوسور خود از نگارش این کتاب مطلع نیست، و شاید اگر زنده می‌ماند، هیچ‌گاه اجازه انتشار آن را به شاگردان و همکارانش نمی‌داد. وی در دانشگاه ژنو، تنها سه دوره به تدریس زبان‌شناسی پرداخت و مطالب درسی را نیز برای ارائه در کلاس‌های درسش آماده ساخته بود. علاوه بر این، آلبر سه‌شه‌یه و شارل بالی، که گردآورندگان این مجموعه به حساب می‌آیند، در کلاس‌های درس او حضور نداشتند و آلبر سه‌شه‌یه صرفاً در یکی از این دوره‌ها به عنوان همکار مهمان شرکت کرده بود. به همین دلیل، این دو همکار سوسور دست به اقدامی زدند که تا آن زمان سابقه نداشت و به جمع‌آوری مطالب از طریق جزوات دانشجویانی پرداختند که احتمالاً بنا به سلیقه شخصی خود، مطلبی را نگاشته بودند و شاید هیچ‌گاه تصور نمی‌کردند که جزواتشان بنام آرای استادشان به چاپ برسد و انقلابی در زمینه مطالعه زبان پدید آورد.

***

۳: روایت‌شناسی، درآمدی زبان‌شناختی-انتقادی؛ مایکل تولان

ترجمه: دکتر سیده فاطمه علوی و دکتر فاطمه نعمتی

انتشارات: سمت- چاپ سوم، ۱۳۹۸- تعداد صفحات: ۴۷۳

بخش‌های کتاب: سخن مترجمان، مقدمه، هشت فصل، منابع، واژه‌نامه (انگلیسی-فارسی و فارسی-انگلیسی) و نمایه

 

درباره کتاب:

کتاب «روایت شناسی، درآمدی زبان‌شناختی-انتقادی» یکی از معدود کتاب‌هایی است که منحصراً و به طور جامع از چشم‌اندازی زبان‌شناختی به بررسی روایت می‌پردازد. این بررسی از جنبه‌های مختلف ادبی، اجتماعی و سیاسی صورت گرفته است و علاوه بر این تاریخچه‌ای دقیق و مفصل از مطالعات این حوزه در اختیار خواننده می‌گذارد. این کتاب به لحاظ محتوا به دو بخش تقسیم می‌شود: روایات ادبی و روایات غیر ادبی. در فصول مربوط به روایات ادبی، با مهارت و ریزبینی خاصی در مرز دشوار بین زبان‌شناسی و ادبیات گام برمی‌دارد، بدون آنکه در ورسه یکسونگری و جانبداری فرو غلتد. در فصول مربوط به روایات غیر ادبی، چشم‌اندازی امیدبخش از کارایی و توانمندی ابزارهای زبان‌شناختی در تحلیل روایات اجتماعی و سیاسی ارائه می‌شود. حوزه‌های میان‌رشته‌ای «روایت شناسی»، «زبان‌شناسی و ادبیات»، «زبان‌شناسی اجتماعی»، «زبان‌شناسی حقوقی» و «زبان‌شناسی سیاسی» در کشور ما حوزه‌هایی نوپا و جدیدند. از این رو، ضرورت ترجمه کتابی که مقدمات ورود به این حوزه‌ها را فراهم کند، بر صاحب‌نظران پوشیده نیست.

***

۴: نهضت ترجمه در شرق جهان اسلام در قرن سوم و چهارم هجری؛ دکتر رشید جمیلی

ترجمه: دکتر صادق آئینه‌وند

انتشارات: سمت- چاپ دوم، ۱۳۹۱- تعداد صفحات: ۱۹۱

بخش‌های کتاب: پیشگفتار، سه بخش [بخش اول شامل چهار فصل، بخش دوم و سوم نیز هرکدام شامل دو فصل] و فهرست منابع و مآخذ

درباره کتاب:

این کتاب ترجمه کتاب «حرکة الترجمة فی مشرق العالم الإسلامی فی‌ القرنین الثالث و الرابع للهجرة» اثر دکتر رشید جمیلی است. از میان نوشته‌هایی که درباره نهضت ‌ترجمه نوشته شده است، شاید بتوان گفت که این کتاب از همه آنها جامع‌تر و دقیق‌تر است.

***

۵: مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب؛ پیتر آ. ام. سورن

ترجمه: علی‌محمد حق‌شناس

انتشارات سمت- چاپ ششم، ۱۳۹۸- تعداد صفحات: ۴۳۵

بخش‌های کتاب: پیشگفتار مترجم، پیشگفتار مؤلف، دو بخش [که بخش اول شامل دو فصل و بخش دوم نیز از فصل سوم تا فصل یازدهم را شامل می‌شود]، منابع، نمایه (نام‌ها، اصطلاحات) و واژه نامه (فارسی-انگلیسی و انگلیسی-فارسی)

درباره کتاب:

کتاب «مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب» ترجمه فصل‌های سوم و چهارم کتاب «زبان‌شناسی در غرب، یک‌درآمد تاریخی» اثر پیتر سورن است. با ترجمه این کتاب، یک بخشِ کامل از بخش‌های دوگانه اثر فراگیر و پرمحتوای سورن در دسترس فارسی‌زبانان و به‌ویژه اساتید و دانشجویان درس مکاتب زبان‌شناسی قرار می‌گیرد. سورن در این دو فصل رخدادهای بزرگ غرب را در زمینه زبان‌شناسی، از آغاز قرن بیستم تا زمان چاپ کتاب، دنبال می‌کند و به طرح و شرح آن دسته از نحله‌ها و مکتب‌های زبان‌شناسی می‌پردازد که راه را برای زایش و بالش نظریه‌های غالب در حوزه زبان‌شناسی، به‌ویژه نظریه زایشی و گشتاری، هموار کرده‌اند. سورن در آن میان به نظریه‌های نقش‌گرا هیچ نمی‌پردازد، شاید از آن رو که آن نظریه‌ها را در سیر تحولی زبان‌شناسی در غرب، تا پیدایش نظریه‌های زایشی مؤثر نمی‌داند. فصل‌های اول و دوم کتاب سورن پیش از این با نام «تاریخ زبان‌شناسی» به فارسی ترجمه شده و از سوی انتشارات «سمت» چاپ و منتشر شده است.

***

۶: کاربردشناسی زبان؛ جورج یول

مترجم: دکتر محمد عموزاده مهدیرجی- دکتر منوچهر توانگر

انتشارات: سمت- چاپ هشتم، ۱۳۹۸- تعداد صفحات: ۱۶۸

بخش‌های کتاب: سخن مترجمان، پیشگفتار، چهار بخش [بخش اول و دوم هرکدام شامل نه فصل و بخش سوم شامل منابع پیشنهادی و بخش چهارم نیز شامل واژه‌نامه-نمایه اصطلاحات است].

درباره کتاب:

کاربرد شناسی مطالعه معنی است؛ معنایی که گوینده (یا نویسنده) آن را منتقل و شنونده (یا خواننده متن) برداشت می‌کند. بنابراین، کاربردشناسی بیشتر با تحلیل منظور افراد از پاره‌گفت‌هایشان سروکار دارد تا با معنی خود کلمات یا عباراتی که به کار می‌برند. کاربردشناسی بررسی منظور گوینده است. این گونه بررسی ناگزیر تفسیر منظور افراد را در یک بافت خاص و همچنین، چگونگی تأثیر آن بافت بر پاره‌گفت را نیز دربر می‌گیرد و مستلزم توجه به این نکته است که چگونه سخنگویان کلام خود را با در نظر گرفتن مخاطب، مکان، زمان، و شرایط حاکم سازمان‌دهی می‌کنند. بنابراین، کابردشناسی بررسی معنی بافتی است.

***

۷: مطالعات ترجمه: یک میان‌رشته

ویراستاران انگلیسی: پیوتر کوهیوزاک و کارین لیتو

ویراستار فارسی: نصراله مرادیانی

انتشارات رخداد نو- چاپ اول، ۱۳۹۳- تعداد صفحات: ۲۲۶ صفحه

بخش‌های کتاب: مقدمه‌ی ویراستار فارسی، مقدمه ویراستاران انگلیسی و نه فصل [که هر فصل، یک مقاله مستقل و از نویسنده‌ای مستقل است].

 

درباره کتاب:

مطالعات ترجمه رشته‌ای است درباره ترجمه و نیز فرآیند ترجمه؛ البته از رهگذر ارتباط با رشته‌های دانشگاهی و حوزه‌های دیگری چون جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، نقد ادبی، مطالعات فیلم و فلسفه. از این‌رو این رشته از رویکردهای سِتروَن و منحصراً زبان‌شناختی پیشین در عرصه نقد و آموزش ترجمه فراتر می‌رود و همین امر مطالعات ترجمه را به رشته‌ای جذاب و در عین حال مهم بدل می‌سازد. در کتاب «مطالعات ترجمه: یک میان‌رشته» تلاش شده است که یک صورت‌بندی از این رشته و ارتباط آن با سایر رشته‌ها و حوزه‌ها ارائه شود. این کتاب می‌تواند درآمدی باشد برای اندیشیدن درباره ترجمه و مسائل مختلف پیرامون آن.

***

۸: ترجمه‌ی متن و بافت غیرزبانی، مطالعات ترجمه و زبان‌شناسی نقش‌گرای نظام‌مند؛ مارینا مانفِرِدی

مترجم: دکتر آزیتا افراشی

نشر قطره- چاپ اول، ۱۳۹۴- تعداد صفحات:‌ ۱۱۱ صفحه

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه (مجموعه‌ی مطالعات ترجمه)، مقدمه‌ی مترجم، سپاسگزاری مؤلف، مقدمه ویراستار، مقدمه و هدف، دو بخش [که بخش اول شامل سه مقاله و بخش دوم شامل پنج مقاله است].

درباره کتاب:

ترجمه یکی از مهم‌ترین فرایندهایی است که زبان در آن دخالت دارد و رشته مطالعات ترجمه به مسائلی می‌پردازد که به تمام انواع ترجمه مرتبط است. امروزه مطالعات ترجمه، از ارتباط بین زبان‌ها فراتر رفته و ترجمه را در سطح ارتباط بین فرهنگ‌ها مورد مطالعه قرار می‌دهد. یکی از اهداف این رشته، پاسخ‌گویی به این سؤال است که از طریق ترجمه چگونه می‌توان بهتر ارتباط برقرار کرد. کتاب حاضر یکی از الگوهای نظریِ ممکن را برای مطالعات ترجمه در بافت فرهنگ معرفی می‌کند.

***

۹: بازاندیشی ترجمه؛ جیمز هولمز، ایتامار اوِن زُهَر، هنس ورمیر، لارنس ونوتی

مترجم: مزدک بلوری، کاوه بلوری

نشر قطره- چاپ دوم، ۱۳۹۳- تعداد صفحات: ۱۰۲

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه، توضیحی درباره کتاب، چهار مقاله

درباره کتاب:

این کتاب چهار مقاله اصلی در مطالعات ترجمه را پیش روی خواننده قرار می‌دهد. مقاله اول را جیمز هولمز برای توجیه رشته مطالعات ترجمه و تعیین نام، ماهیت و خطوط اصلی آن نوشته است. مقاله‌های دوم و سوم، دو نظریه عمده و بسیار مهم را در مطالعات ترجمه مطرح می‌کنند؛ ایتامار اون زهر به معرفی نظریه نظام چندگانه ادبی می‌پردازد و نقش ترجمه را در نظام ادبیات مقصد از منظر جامعه‌شناسی ادبیات بررسی می‌کند و هنس ورمیر با مطرح کردن نظریه معروف به اسکوپوس، ترجمه را با توجه به بازار واقعی کار و الزامات و ضوابط آن می‌کاود. در مقاله آخر، لارنس ونوتی ابتدا از جایگاه مترجم در بازار کار ترجمه سخن می‌گوید و سپس ترجمه، انواع آن و مفهوم معادل ترجمه‌ای را در چارچوب پساساخت‌گرایی بررسی می‌کند و نقش ترجمه را در بازنمایی هویت فرهنگی جوامع مبدأ و هم‌چنین نقش آن را در مناسبات قدرت تحلیل می‌کند. حضور این مقاله‌ها در کنار هم مهم‌ترین دیدگاه‌های نظری را در مطالعات ترجمه در اختیار علاقه‌مندان این رشته قرار می‌دهد.

***

۱۰: نقد ترجمه در پرتو رویکرد زبان‌شناسی نقشگرا؛ کاترینا رایس، جولیان هاوس، کریستینا شفنر

مترجم: دکتر گلرخ سعیدنیا

نشر قطره- چاپ اول، ۱۳۹۲- تعداد صفحات: ۱۳۸

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه، معرفی کتاب، سه مقاله، منابع

 

درباره کتاب:

رابطه بین «مترجم» و متن منتخب در زبان «مبدأ» به عنوان تمثیلی از یک فرهنگ (با ویژگی‌های تعریف شده) رابطه‌ای تصادفی و دلبخواه نیست، بلکه از نهادهای اجتماعی و دیگر عوامل فرهنگی تأثیر می‌پذیرد. از طرفی، حضور مترجم در فرهنگ «مقصد» نیز از نهادهای اجتماعی و دیگر عوامل متأثر می‌شود و برآیند این تأثیرات در ترجمه اثر انعکاس می‌یابد. هدف از ترجمه این سه مقاله معرفی سیر تکاملی نظریه نقد از دیدگاه زبان‌شناسی نقشگراست، تا نشان دهد آنچه تاکنون به طور سنتی، نقد ترجمه نامیده است، بر اساس ضوابطی همچون «درست» و «غلط»، «وفادار» و «آزاد» و ... صورت گرفته که عمدتاً متأثر از تفکر ساختارگرایانه دو ارزشی است. اما رویکردهای نوینی همچون «تحلیل گفتمان انتقادی» که با نگاهی منتقدانه درهم‌تنیدگی شکل‌دهنده متن را مشاهده می کند، ترجمه یک متن را از «مبدأ» به «مقصد» نیز از همان ظرفیت‌های نقدپذیری برخوردار می‌داند که می‌توان ساختارهای روابط «قدرت» و «ایدئولوژی» را در آن مشاهده کرد.

***

۱۱: چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه؛ آندره لفور، سوزان بسنت، مری اسنل هورنبی

مترجم: دکتر مزدک بلوری

نشر قطره- چاپ دوم، ۱۳۹۴- تعداد صفحات: ۱۲۳

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه، پیشگفتار، سه مقاله

درباره کتاب:

مطالعات ترجمه در دهه ۱۹۸۰ از رویکرد علمی و زبانیِ مبتنی بر مفهوم «تعادل» دست کشید و به سمت رویکرد فرهنگی تغییر جهت داد. این چرخش فرهنگی، واحد ترجمه را از متن به فرهنگ تغییر داد و از این راه امکان‌های پژوهشی بیش‌تری در رشته مطالعات ترجمه پدید آورد و آن را در دهه‌های بعد به میان‌رشته‌ای مهیّج و جذاب تبدیل کرد. پژوهشگران ترجمه به جای مقایسه متن‌های مبدأ و مقصد و ارزیابی آنها بر مبنای میزان «وفاداری» ترجمه به «اصل»، به تحلیل ترجمه‌ها از منظر مطالعات فرهنگی پرداختند. مسائلی چون بررسی ترجمه‌ها با توجه به هنجارهای حاکم بر هر دوره تاریخی، مطالعه ترجمه به عنوان ابزاری برای ارتباط میان‌فرهنگی، توقعات فرهنگ‌ها از ترجمه، تقش قدرت در تولید، انتشار و توزیع ترجمه‌ها و هم‌چنین تحلیل نقش ترجمه در ساختن فرهنگ‌ها، تثبیت استعمار و شکل دادن به گفتمان‌های نوظهور در زمره مباحث مورد علاقه ترجمه‌پژوهان قرار گرفت.

***

۱۲: پیکره‌های زبانی و ترجمه؛ دکتر هلیا واعظیان

نشر قطره- چاپ اول، ۱۳۹۲- تعداد صفحات: ۱۳۳

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه، پیشگفتار، هفت فصل، کلام آخر، منابع و مآخذ، واژه‌نامه

 درباره کتاب:

پیکره‌های زبانی در بدو ورودشان به حوزه مطالعات زبانی تنها به منظور بررسی متون از منظر زبان‌شناسی مورد استفاده بودند. این در حالی است که این منابع ارزشمند در دهه ۹۰ میلادی کم‌کم در حوزه مطالعات ترجمه نیز مورد توجه قرار گرفتند. در حوزه مطالعات ترجمه، پیکره‌های متون ترجمه‌ای و غیر ترجمه‌ای به منظور مقایسه زبان ترجمه‌ای و غیر ترجمه‌ای مورد استفاده قرار گرفتند و به دنبال آن تفاوت‌های متنی متون ترجمه‌ای و غیر ترجمه‌ای شامل تفاوت‌های واژگانی و ساختاری بیش‌تر مورد توجه قرار گرفتند. در رویکردی دیگر، پیکره‌های زبانی به عنوان منبعی برای ارزیابی ترجمه به کار گرفته شدند. علاوه بر این، نتایج مطالعات انجام شده نشان دادند که استفاده از پیکره‌های زبانی در کنار منابع معمول ترجمه تأثیری مثبت بر کیفیت ترجمه دارد. نوشته حاضر با هدف آشنا کردن خوانندگان با پیکره‌های زبانی تدوین شده است و به بررسی کاربرد پیکره‌ها در عرصه‌های مختلف در حوزه مطالعات ترجمه می‌پردازد.

***

۱۳: ترجمه و قدرت؛ ادوین گنتزلر، ماریا تیموکزکو

مترجم: دکتر سید محمد کریمی بهبهانی

نشر قطره- چاپ دوم، ۱۳۹۴- تعداد صفحات: ۱۲۲

بخش‌های کتاب: معرفی مجموعه، مقدمه‌ی مترجم، مقدمه مؤلفین، چهار مقاله

درباره کتاب:

«قدرت» مفهوم کلیدی جدیدی است که از زمان شورع دوره‌ی فرهنگی تاکنون، جهت‌گیری جدید حوزه‌ی مطالعات ترجمه محسوب می‌شود. با فرض اینکه ما همواره توسط گفتمان حاکم بر زمانه‌ی خویش شکل می‌گیریم، چگونه ممکن است کسی بتواند بر تغییر فرهنگی تأثیر بگذارد؟ در حال حاضر، در حوزهی مطالعات ترجمه همه بر این موضوع اتفاق نظر دارند که ترجمه هیچ وقت به طور کامل هم‌ارز متن اصلی نیست و همیشه تغییرها، خطاها و تفسیرهای شخصی وجود دارند، و بر سر این نکته نیز توافق هست که ترجمه وجوه دیگری را وارد فرهنگ گیرنده می‌کند. ترجمه چه نوع تأثیرهاتی بر تغییرات فرهنگی دارد؟ تحت چه شرایطی ترجمه بیش‌ترین تأثیر را دارد؟ چه نوع ترجمه‌هایی بیش‌ترین موفقیت را کسب می‌کنند؟ و چگونه همه‌ی این‌ها به سیطره‌ی فرهنگی، احقاق حقوق فرهنگی و ایستادگی فرهنگی و در نهایت به «قدرت» مربوط می‌شود؟

***

۱۴: به عبارت دیگر؛ مونا بیکر

مترجم: علی بهرامی

انتشارات: رهنما- چاپ اول، ۱۳۹۳- تعداد صفحات: ۳۷۹

بخش‌های کتاب: هشت فصل، منابع، واژه‌نامه فارسی-انگلیسی و انگلیسی-فارسی

درباره کتاب:

کتاب «به‌عبارت دیگر» در واقع کتاب درسی اصلی برای دانشجویان رشته مترجمی زبان محسوب می‌شود. این کتاب که خواندنش مستلزم بلد بودن زبانی خارجی نیست، شامل راهنمایی‌ها و اطلاعات نظری و عملی در مطالعات ترجمه بوده و مأخذی مهم برای تربیت مترجمان حرفه‌ای است. این کتاب که پرفروش‌ترین کتاب در این رشته است، با دخیل کردن نظریه زبان‌شناختی مدرن، شالوده‌ای برای آگاهی بافتن و راهنمایی نسبت به تصمیمات کلیدی متعددی است که دانشجویان مترجمی باید اتخاذ نمایند. هر فصل با توضیح مفاهیم اصلی شروع می‌شود و منشأ بالقوه مشکلات موجود در سر راه ترجمه را که مرتبط با آن مفاهیم است، مشخص می‌سازد و استراتژی‌های گوناگونی را برای حل و فصل این مشکلات ارایه می‌دهد.

پایان